Anasayfa
Cinsiyet
ADLAR (İSİMLER)
Bütün sözcük türleri,iki gruba ayrılarak değerlendirilir.
A)Ad Soylu Sözcükler:
1)Ad (İsim)
2)Sıfat (Önad)
3)Zamir (Adıl)
4)Zarf (Belirteç)
5)Edat (İlgeç)
6)Bağlaç
7)Ünlem
B)FİİLLER (Eylemler)
1)Adlar:Varlıkları ya da kavramları karşılayan,onları tanımamızı sağlayan sözcüklere �ad� denir.Bir kelimeye -mek, -mak ya da -ma, -me olumsuzluk ekini getiremiyorsak o kelime addır.
*Bahçe, kum, Ali, kitap, çanta, Almanya, Merkür,�
İsimleri:
A)Görev ve anlamlarına göre,
B)Varlıkların türüne göre,
C)Varlıkların sayısına göre,
D)Yapılarına göre olmak üzere 4grupta inceleyebiliriz.
GÖREV VE ANLAMLARINA GÖRE İSİMLER
1)Somut İsimler:Taş,kitap,çiçek,�
2)Soyut İsimler:Akıl,sevgi,saygı,şeytan,iyilik,keder,�
3)İş ve Eylem Gösteren İsimler:Fiil soylu kelimelere �-mek, -mak, -ış, -iş, -me, -ma� ekleri getirilerek türetilen ve iş,oluş,eylem bildiren isimlerdir.Bunlara �fiilimsi� (isim-fiil) de denir.
*Çalışmak, uyumak, dokunma, eğlenme, bakış, gülüş,�
VARLIKLARIN TÜRÜNE GÖRE İSİMLER
1)Özel İsimler:Tek olan,diğer varlıklara benzemeyen varlıkların özel adlarıdır.
*Köroğlu, Nedim, Türkçe, Mehmet,Minnoş, Pamuk, Türk Dil Kurumu,...
2)Tür (Cins) İsimleri:Aynı türden birçok varlığın ortak adlarıdır.
*El, ayak, kardeş, amca, kedi, kaşık,şehir, kasaba,�
VARLIKLARIN SAYILARINA GÖRE İSİMLER
1)Tekil İsimler:Aynı türden varlıkların bir tekinin adıdır.
*Çocuk, ay, kalem, kitap, elbise,�
2)Çoğul İsimler:-ler,-lar çokluk ekini almış isimlerdir.
*Çocuklar, ağaçlar, kitaplar, öğrenciler,�
3)Topluluk İsimler:Biçim bakımından tekil göründüğü halde çokluk ya da topluluk anlamı veren adlardır.
*Ordu, alay, sürü, kurultay, meclis, takım,�
YAPI BAKIMINDAN İSİMLER
1)Basit İsimler:Hiçbir yapım eki almamış isimlerdir.
*Araba, insanlar, evimiz, yoldan, tahtayı, çanta, kuşlarım,�
2)Türemiş İsimler:İsim ya da fiil kök ve gövdelerinden yapım ekiyle türeyen isimlerdir.
*Yol-cu, meslektaş, silgi, ölüm,�
3)Birleşik İsimler:İki ismin aralarına başka bir kelime girmeyecek şekilde birleşip kalıplaşmasıyla oluşan isimlerdir.
*Anayurt, Çanakkale, açıkgöz, boşboğaz, aslanağzı, gecekondu, ateşkes, biçerdöver, bakarkör, giderayak,�
İSİM TAMLAMALARI
1)Belirtili Ad Tamlaması:Tamlayanın �-in� ilgi ekini tamlananın da �-i,si� 3.tekil kişi iyelik ekini aldığı tamlamalardır.
NOT:Belirtili isim tamlamasını bulmak için tamlanana neyin,kimin sorularını sorarız.
Türkçe�nin önemi,
Yolun sonu,
Ali�nin amcası,
Arabanın boyası,
Fırtınanın gücü,
Bizim köyümüz.
2)Belirtisiz Ad Tamlaması:Tamlayanı yalın halde bulunan,tamlananı 3.kişi iyelik ekini alan tamlamalardır.
*Sokak kapısı,
*Tarla kuşu,
*Çam ağacı,
*Okul müdürü,
*Hızlı koşanı (sıfat)
*Devlet memurları
NOT:Belirtisiz isim tamlamasını bulmak için tamlanana �-ne� sorusunu sorarız. �Nasıl,ne kadar,kaç,hangi� gibi sorular sıfat tamlamasını buldurur.
3)Takısız Ad Tamlamaları:Tamlayan ve tamlananın tamlama ekleri almadan oluşturdukları ad tamlamasıdır.Bu tür tamlamalarda tamlayan,tamlananın ya neye benzediğini ya da neden yapıldığını anlatır.
*Yünden çorap
*Çelik tencere
*Ahşap dolap
*Taş duvar
*Bakır tel
Tamlayan tamlananın neden yapıldığını belirtiyor. Tamlayanla tamlananın arasına �den� ekini getirdiğimizde anlam bozulmuyor.Oysa sıfat tamlamalarında bozulur.
*Sarı çorap (sıfat)
*İnci (gibi) diş
*Kömür göz
*Altın kalp
*Çelik bilek
Tamlayan,tamlananın neye benzediğini ifade ediyor.Tamlayanla tamlananın arasına �gibi� edatını getirirsek sıfat tamlamasıyla karıştırmayız.Çünkü sıfat tamlamalarının arasına �gibi� edatını getiremeyiz.
NOT:Takısız isim tamlamalarının tamlayanları doğada tek başına bulunurken sıfat tamlamalarındaki doğada tek başına bulunmaz.
4)Zincirleme Ad Tamlamaları:Bir ad tamlamasının üçüncü bir adla ya da başka bir ad tamlamasıyla oluşturduğu tamlamaya zincirleme ad tamlaması denir.
*Bahçe kapısının anahtarı
b.siz ad tam. ad
zincirleme ad tam.
*Çevre yolunun ağaçlandırma çalışmaları
b.siz ad tam. b.siz ad tam.
zincirleme ad tam.
Ad Tamlamalarıyla İlgili özellikler:
1)Belirtili ad tamlamalarında tamlayan çoğul,tamlanan da belgisiz bir sözcük olursa tamlayan eki �-in� yerine �-den� eki kullanılabilir.
*Aşağıdakilerden hangisi (Aşağıdakilerin hangisi)
*Yolculardan biri (Yolcuların biri)
2)Belirtili ad tamlamalarında kimi zaman tamlayan ile tamlanan yer değiştirebilir.
*Tadı yok sensiz geçen günlerin.
3)Belirtili ve zincirleme ad tamlamalarında tamlayan ile tamlanan arasına sözcükler girebilir.
*Masanın ayağı:(Masanın kırık ayağı)
*Evin borcu.(Evin bir türlü bitmek bilmeyen borcu)
4)Belirtili ad tamlamalarında tamlayan,tamlanan ya da ikisi birden zamir olabilir.
*Onun kızı (Tamlayan zamir)
*Çocukların bir çoğu (Tamlanan zamir)
*Onların bir çoğu (Tamlayan da tamlanan da zamir)
5)Tamlayanı zamir olan belirtili ad tamlamalarında tamlayan genellikle düşer.Bunlara �tamlayanı düşmüş ad tamlaması� denir.
*Olayı bize babası anlatmıştı. (Onun babası)
*Evimiz çok güzel oldu. (Bizim evimiz)
*Paran var mı?(Senin paran)
6)Bir tamlayan,birden çok tamlanan için;bir tamlanan da birden çok tamlayan için ortak kullanılabilir.
*Evin kapısı ve penceresi açık kalmıştı.(Tamlayan ortak)
*Ahmet�in,Murat�ın ve Deniz�in velisi toplantıya katılmadı.(Tamlanan ortak)
ADLARDA KÜÇÜLTME
Adlarda küçültme �cik ve ceğiz� ekleriyle sağlanır.
*Şu tepeciği aşarsak köy görünür.(Küçük tepe)
*Çocukcağız evin yolunu şaşırdı.(Küçük çocuk)
Adların sonuna getirilen �cik,ceğiz� ekleri adlara değişik anlamlar da katabilir.
*Anneciğimi çok özledim.(Sevgi)
*Bir milyarcık borç verir misin?(önemsememe-azımsama)
NOT:-cik eki kimi zaman somut bir varlığa ad oldukları zaman küçültme anlamını yitirebilir.
*Mehmetçik (Türk askeri)
*Gelincik (Çiçek ismi)
*Maymuncuk (Kapı kilidini açan araç)
ÇOĞUL EKİNİN (-LER,-LAR)GÖREVLERİ VE EKLENDİĞİ SÖZCÜKLERE KATTIĞI ANLAMLAR:
-Ler,-lar eki eklendiği sözcüğe her zaman çoğul anlamı katmaz;farklı anlam ilgileri de katabilir.
*Birazdan Zeynepler gelir.(Belirli bir aileyi belirtiyor)
*Bu cami Karahanlılar döneminde kalma.(Sülale,soy anlamı katmış)
*Müdür Beyler henüz gelmediler.(Saygı)
*Hanımefendiler daha uyanmadılar. (Alay,küçümseme, sitem anlamı katmış)
*On yaşlarında bir çocuktu.(Yaklaşık anlamı katmış)
*Hasta ateşler içinde kıvranıyordu.(Abartma)
*Anadalu�da Yunus�lar bitmez.(Özel ada benzerleri anlamı katmış)
*Akşamları televizyon seyrederim.(Belgisiz sıfat yerine geçerek �her� anlamı katmış)
Bütün sözcük türleri,iki gruba ayrılarak değerlendirilir.
A)Ad Soylu Sözcükler:
1)Ad (İsim)
2)Sıfat (Önad)
3)Zamir (Adıl)
4)Zarf (Belirteç)
5)Edat (İlgeç)
6)Bağlaç
7)Ünlem
B)FİİLLER (Eylemler)
1)Adlar:Varlıkları ya da kavramları karşılayan,onları tanımamızı sağlayan sözcüklere �ad� denir.Bir kelimeye -mek, -mak ya da -ma, -me olumsuzluk ekini getiremiyorsak o kelime addır.
*Bahçe, kum, Ali, kitap, çanta, Almanya, Merkür,�
İsimleri:
A)Görev ve anlamlarına göre,
B)Varlıkların türüne göre,
C)Varlıkların sayısına göre,
D)Yapılarına göre olmak üzere 4grupta inceleyebiliriz.
GÖREV VE ANLAMLARINA GÖRE İSİMLER
1)Somut İsimler:Taş,kitap,çiçek,�
2)Soyut İsimler:Akıl,sevgi,saygı,şeytan,iyilik,keder,�
3)İş ve Eylem Gösteren İsimler:Fiil soylu kelimelere �-mek, -mak, -ış, -iş, -me, -ma� ekleri getirilerek türetilen ve iş,oluş,eylem bildiren isimlerdir.Bunlara �fiilimsi� (isim-fiil) de denir.
*Çalışmak, uyumak, dokunma, eğlenme, bakış, gülüş,�
VARLIKLARIN TÜRÜNE GÖRE İSİMLER
1)Özel İsimler:Tek olan,diğer varlıklara benzemeyen varlıkların özel adlarıdır.
*Köroğlu, Nedim, Türkçe, Mehmet,Minnoş, Pamuk, Türk Dil Kurumu,...
2)Tür (Cins) İsimleri:Aynı türden birçok varlığın ortak adlarıdır.
*El, ayak, kardeş, amca, kedi, kaşık,şehir, kasaba,�
VARLIKLARIN SAYILARINA GÖRE İSİMLER
1)Tekil İsimler:Aynı türden varlıkların bir tekinin adıdır.
*Çocuk, ay, kalem, kitap, elbise,�
2)Çoğul İsimler:-ler,-lar çokluk ekini almış isimlerdir.
*Çocuklar, ağaçlar, kitaplar, öğrenciler,�
3)Topluluk İsimler:Biçim bakımından tekil göründüğü halde çokluk ya da topluluk anlamı veren adlardır.
*Ordu, alay, sürü, kurultay, meclis, takım,�
YAPI BAKIMINDAN İSİMLER
1)Basit İsimler:Hiçbir yapım eki almamış isimlerdir.
*Araba, insanlar, evimiz, yoldan, tahtayı, çanta, kuşlarım,�
2)Türemiş İsimler:İsim ya da fiil kök ve gövdelerinden yapım ekiyle türeyen isimlerdir.
*Yol-cu, meslektaş, silgi, ölüm,�
3)Birleşik İsimler:İki ismin aralarına başka bir kelime girmeyecek şekilde birleşip kalıplaşmasıyla oluşan isimlerdir.
*Anayurt, Çanakkale, açıkgöz, boşboğaz, aslanağzı, gecekondu, ateşkes, biçerdöver, bakarkör, giderayak,�
İSİM TAMLAMALARI
1)Belirtili Ad Tamlaması:Tamlayanın �-in� ilgi ekini tamlananın da �-i,si� 3.tekil kişi iyelik ekini aldığı tamlamalardır.
NOT:Belirtili isim tamlamasını bulmak için tamlanana neyin,kimin sorularını sorarız.
Türkçe�nin önemi,
Yolun sonu,
Ali�nin amcası,
Arabanın boyası,
Fırtınanın gücü,
Bizim köyümüz.
2)Belirtisiz Ad Tamlaması:Tamlayanı yalın halde bulunan,tamlananı 3.kişi iyelik ekini alan tamlamalardır.
*Sokak kapısı,
*Tarla kuşu,
*Çam ağacı,
*Okul müdürü,
*Hızlı koşanı (sıfat)
*Devlet memurları
NOT:Belirtisiz isim tamlamasını bulmak için tamlanana �-ne� sorusunu sorarız. �Nasıl,ne kadar,kaç,hangi� gibi sorular sıfat tamlamasını buldurur.
3)Takısız Ad Tamlamaları:Tamlayan ve tamlananın tamlama ekleri almadan oluşturdukları ad tamlamasıdır.Bu tür tamlamalarda tamlayan,tamlananın ya neye benzediğini ya da neden yapıldığını anlatır.
*Yünden çorap
*Çelik tencere
*Ahşap dolap
*Taş duvar
*Bakır tel
Tamlayan tamlananın neden yapıldığını belirtiyor. Tamlayanla tamlananın arasına �den� ekini getirdiğimizde anlam bozulmuyor.Oysa sıfat tamlamalarında bozulur.
*Sarı çorap (sıfat)
*İnci (gibi) diş
*Kömür göz
*Altın kalp
*Çelik bilek
Tamlayan,tamlananın neye benzediğini ifade ediyor.Tamlayanla tamlananın arasına �gibi� edatını getirirsek sıfat tamlamasıyla karıştırmayız.Çünkü sıfat tamlamalarının arasına �gibi� edatını getiremeyiz.
NOT:Takısız isim tamlamalarının tamlayanları doğada tek başına bulunurken sıfat tamlamalarındaki doğada tek başına bulunmaz.
4)Zincirleme Ad Tamlamaları:Bir ad tamlamasının üçüncü bir adla ya da başka bir ad tamlamasıyla oluşturduğu tamlamaya zincirleme ad tamlaması denir.
*Bahçe kapısının anahtarı
b.siz ad tam. ad
zincirleme ad tam.
*Çevre yolunun ağaçlandırma çalışmaları
b.siz ad tam. b.siz ad tam.
zincirleme ad tam.
Ad Tamlamalarıyla İlgili özellikler:
1)Belirtili ad tamlamalarında tamlayan çoğul,tamlanan da belgisiz bir sözcük olursa tamlayan eki �-in� yerine �-den� eki kullanılabilir.
*Aşağıdakilerden hangisi (Aşağıdakilerin hangisi)
*Yolculardan biri (Yolcuların biri)
2)Belirtili ad tamlamalarında kimi zaman tamlayan ile tamlanan yer değiştirebilir.
*Tadı yok sensiz geçen günlerin.
3)Belirtili ve zincirleme ad tamlamalarında tamlayan ile tamlanan arasına sözcükler girebilir.
*Masanın ayağı:(Masanın kırık ayağı)
*Evin borcu.(Evin bir türlü bitmek bilmeyen borcu)
4)Belirtili ad tamlamalarında tamlayan,tamlanan ya da ikisi birden zamir olabilir.
*Onun kızı (Tamlayan zamir)
*Çocukların bir çoğu (Tamlanan zamir)
*Onların bir çoğu (Tamlayan da tamlanan da zamir)
5)Tamlayanı zamir olan belirtili ad tamlamalarında tamlayan genellikle düşer.Bunlara �tamlayanı düşmüş ad tamlaması� denir.
*Olayı bize babası anlatmıştı. (Onun babası)
*Evimiz çok güzel oldu. (Bizim evimiz)
*Paran var mı?(Senin paran)
6)Bir tamlayan,birden çok tamlanan için;bir tamlanan da birden çok tamlayan için ortak kullanılabilir.
*Evin kapısı ve penceresi açık kalmıştı.(Tamlayan ortak)
*Ahmet�in,Murat�ın ve Deniz�in velisi toplantıya katılmadı.(Tamlanan ortak)
ADLARDA KÜÇÜLTME
Adlarda küçültme �cik ve ceğiz� ekleriyle sağlanır.
*Şu tepeciği aşarsak köy görünür.(Küçük tepe)
*Çocukcağız evin yolunu şaşırdı.(Küçük çocuk)
Adların sonuna getirilen �cik,ceğiz� ekleri adlara değişik anlamlar da katabilir.
*Anneciğimi çok özledim.(Sevgi)
*Bir milyarcık borç verir misin?(önemsememe-azımsama)
NOT:-cik eki kimi zaman somut bir varlığa ad oldukları zaman küçültme anlamını yitirebilir.
*Mehmetçik (Türk askeri)
*Gelincik (Çiçek ismi)
*Maymuncuk (Kapı kilidini açan araç)
ÇOĞUL EKİNİN (-LER,-LAR)GÖREVLERİ VE EKLENDİĞİ SÖZCÜKLERE KATTIĞI ANLAMLAR:
-Ler,-lar eki eklendiği sözcüğe her zaman çoğul anlamı katmaz;farklı anlam ilgileri de katabilir.
*Birazdan Zeynepler gelir.(Belirli bir aileyi belirtiyor)
*Bu cami Karahanlılar döneminde kalma.(Sülale,soy anlamı katmış)
*Müdür Beyler henüz gelmediler.(Saygı)
*Hanımefendiler daha uyanmadılar. (Alay,küçümseme, sitem anlamı katmış)
*On yaşlarında bir çocuktu.(Yaklaşık anlamı katmış)
*Hasta ateşler içinde kıvranıyordu.(Abartma)
*Anadalu�da Yunus�lar bitmez.(Özel ada benzerleri anlamı katmış)
*Akşamları televizyon seyrederim.(Belgisiz sıfat yerine geçerek �her� anlamı katmış)
